Hêbrơ: go’el
Đŏk: gô el
Mrô Strong: 1350
Jơlan Phŭn:
Lêwi 25:25, 26; Tơlơi Juăt 19:6; H’Rut 3:12; Tơlơi Adoh Bơni Hơơč 19:14
“Tơdah sa čô amăng ƀing ayŏng adơi Israel gih jing pô ƀun rin sĭ hĭ kŏng ngăn ñu kơ arăng, pô kơnung djuai jĕ hloh yơh či rai song mă gơnam pô rin anŭn hơmâo sĭ laih. Tơdah sa čô mơnuih ƀu hơmâo hlơi pô ôh kiăng kơ song glaĭ brơi kơ gơ̆, samơ̆ ñu pô yơh či hơmâo tơlơi đĭ kơyar kiăng kơ song glaĭ,…” (Lêwi 25:25, 26)
Sŏp hră H’Rut jing tơlơi ră ruai kơ tơlơi rŭng răng H’Naomi bưp. Wơ̆t tơdah tui anŭn, tơlơi pơgop lir tŏng krah H’Rut hăng Bôaz yơh jing hơdră jơlan pơsir hĭ tơlơi rŭng ñu anŭn. Kơnuih pơgop lir tŏng krah H’Rut hăng Bôaz anŭn jing tơnap samơ̆ pơsir hĭ tui hăng tơlơi phiăn akha mơnuih Hêbrơ g’l yơh. Tơlơi nanao akha g’l (23 wơ̆t amăng 85 jơlan amăng sŏp hră H’Rut) pơrơđah kơ tơlơi boh hiăp anŭn jing yom phŭn kơ sŏp hră anŭn yơh. Amăng sŏp hră anŭn, akha boh hiăp anŭn hơmâo abih dua boh hiăp pơpư̆ , ga’al “song mă,” “blơi glaĭ,” “yap glaĭ” (3:13, 4:4, 6) laih anŭn boh hiăp anăn, go’el “pô song mă,” “pô yap glaĭ,” laih anŭn “adơi ai jĕ” (2:20; 3:9, 12; 4:1, 3, 6, 8, 14).
Amăng Tơlơi Pơgop Hơđăp, akha “g’l, arăng yua kiăng pia kơ bruă djơ̆ găl hăng bruă kơnŭk yua kơčrâo kơ hơdôm bruă jao. Khul bruă jao “pô song mă” lê̆ ƀơi đah rơkơi adơi ai jĕ hloh yơh kar hăng ană đah rơkơi, ayŏng, adơi, met, wa, adơi ai, ƀôdah kơnung djuai đah rơkơi jĕ amăng sang anŏ yơh kiăng djru kơ mơnuih amăng tơlơi kơƀah kiăng. Kiăng kơ tŏ tui amăng phiăn hơdip ƀing Israel, pô adơi ai jĕ hloh, ƀôdah “pô song mă” yơh, glăm ba bruă jao wai lăng brơi muk dram kŏng ngăn wơ̆t hăng hơdôm tơlơi găl djơ̆ sang anŏ kơnund djuai. Tơdah lŏn kŏng ngăn arăng sĭ hĭ kiăng kơ kla glaĭ hơnưh (Lêwi 25:25), ƀôdah pô adơi ai anŭn tŭ arăng pơgŏ̱ mă bruă yuakơ tơhơnal tơlơi kơƀah kiăng amăng tơlơi hơdip (Lêwi 25:47), anŭn jing bruă jao pô song mă yơh khŏm pha brơi prăk kiăng kơ song glaĭ. Sĭt yơh, pô song mă ăt hơmâo tơlơi djơ̆ găl rŭ nua brơi kơ tơlơi djai pô adơi ai ñu ƀơi hlơi pô pơdjai hĭ gơ̆ mơ̆n (Yap 35:12; Juăt 19:6).
Arăng yua boh hiăp g’l anai kiăng kơčrâo kơ tơlơi pơgop pơlir tŏng krah Yahweh hăng ƀing ană plei Ñu. Arăng pơruai Yahweh jing kar hăng go’el ƀing Israel amăng tơlơi Tơbiă (Tơbiă 6:6), kơ plei Yerusalaim mơ̆ng tơlơi răm rai prŏng (Yesayah 52:9; 59:20), kơ ƀing tơhrit mơ̆ng tơlơi kơtư̆ juă (Pơrơtưh 23:10-11), laih anŭn ƀing čih tơlơi adoh bơni hơơč kwưh rơkâo kơ tơlơi pơgang ƀôdah tơlơi pơklaih mơ̆ng ƀing rŏh ayăt (Adoh Bơni Hơơč 19:14; 69:19; 72:14; 103:4). Amăng pruaĭ pơhiăp anai, akha boh hiăp g’l anai kơčrâo kơ ƀing tŭ mă tơhơnal tơlơi soh pô adơi ai ñu, kiăng pơklaih hĭ amăng tơlơi rơnŭk rơnua. Tơdang boh hiăp g’l anai arăng yua kơ tơlơi bruă Yahweh hăng ƀing ană plei Ñu, rup pơrơđah pơ anai jing tơlơi pơgop pơlir sang anŏ jĕ jiăm Yahweh hăng ƀing ană plei Ñu yơh.
Amăng sŏp hră H’Rut, bruă kơñăm boh hiăp go’el jing tơnap laih anŭn đơđa arăng juăt thâo hluh soh hĭ. Tal sa, Bôaz ƀu djơ̆ jing pô adơi ai jĕ hloh hăng Elimelek, jing rơkơi H’Naomi ôh (H’Rut 3:12). Bruă jao go’el ñu tŭ pơgiŏng hĭ kơnơ̆ng tơdơi kơ ñu bưp klă̱ anăp hăng pô adơi ai jĕ jiăm hloh ƀơi anăp abih bang mơnuih đôč yơh. Tal dua, bruă H’Rut rơkâo kiăng kơ djru pơ anih prăh pơdai anai jing amuñ pơsuai hăng khul bruă pơdŏ song mă yơh. Tơlơi pơdŏ song mă jing tơlơi Ơi Adai pơđar kiăng kơ hơmâo djuai kơ pô sang anŏ djai hăng tơlơi pơdŏ hăng pô đah kơmơi kơmai. Amăng hơdră anai, Bôaz thâo krăn kơ tơlơi pô adơi ai jĕ hloh dưi blơi glaĭ anih lŏn anŭn. Samơ̆, hăng tơlơi laĭ glaĭ kơ tơlơi ñu kiăng pha brơi ană bă kơ H’Rut, kiăng laĭ kơ tơlơi sa hrơi tơdơi, lŏn kŏng ngăn anŭn či lŏm kơ ƀing ană bă H’Rut yơh. Hơnăl tuč, Bôaz yơh jing pô pơgiŏng hĭ hơdôm bruă pơjao abih dua tơlơi pơdŏ sang anŏ hăng tơlơi phiăn go’el. Wơ̆t tơdah arăng tơnap thâo hluh abih kơ tơlơi bruă anŭn, samơ̆ H’Rut 4 pơrơđah kơ bruă go’el rơđah rơđo̱ng yơh: pha brơi tơlơi mơyŭn kơ ƀing adơi ai ƀu mơyŭn.
Tơlơi pơhrăm anai kơ ƀing đaŏ jing rơđah rơđo̱ng yơh. Ƀing ta jing ană bă Ơi Adai năng čang rơmang yơh (Mathiơ 25:31-46; Luk 6:27). Ƀing ta năng lăng ba ƀing hlơi pô ƀu hơmâo tơlơi mơyŭn yơh, boh nik ñu kơ ƀing amăng “sang anŏ gah mơyang” ta yơh (Bruă Mơnuă 4:32-37). Laih anŭn dơ̆ng, Ơi Adai pô yơh jing Pô Song Mă yom phŭn hloh. Ñu pơgiŏng hĭ bruă adơi ai jĕ jiăm hloh kơ ƀing ană plei Ñu. Ñu jing tơlơi hơmutu hiam, jing Pô kla nua kơ tơlơi song mă ta kiăng kơ jing “adơi ai jĕ jiăm” kơ ƀing hlơi pô ƀing ta bưp yơh.